Ross Edwards BSc DipBSoMIn dit artikel bekijken we de belangrijkste praktijken en principes van de twee leidende moderne zenscholen, Rinzai en Soto, inclusief de Zazen-technieken die in beide voorkomen. Als je een achtergrond hebt in meditatie of spiritueel werk, kun je de hier besproken ideeën beter begrijpen – zie mijn Leer mediteren serie als dit op u van toepassing is.
Het is vermeldenswaard dat, hoewel beide leidende boeddhistische scholen zijn, ze er radicaal verschillende opvattingen op na houden over het pad naar spirituele verlichting.
Nadat je dit hebt gelezen, ben je goed geplaatst om met je reguliere Zazen-beoefening te beginnen en een glimp op te vangen van de transformerende kracht van Rinzai en Soto Zen.
We komen op dit punt terug – laten we Soto Zen nu in detail bekijken. Ik wil graag de mensen achter het boek bedanken Beyond Thinking: een gids voor zenmeditatie voor hun prachtige inzichten.
Soto Zen-meditatie
Introductie tot Soto-zen
We behandelen de bepalende kenmerken van Soto Zen en de instructies voor de beoefening van Zazen. Voor alle duidelijkheid: het is niet nodig om monnik te worden om deze vorm van zen te beoefenen, een visie die de Soto-meesters zelf beweren. Spirituele realisatie is beschikbaar voor iedereen met een sterke intentie: “er bestaat geen seculiere wereld in boeddha-dharma.”
Een pijler van de Soto Zen-filosofie is dat we al verlicht zijn. “Om te veronderstellen dat praktijk en realisatie niet één zijn, is een visie op degenen die buiten de weg staan; in boeddha-dharma zijn ze onafscheidelijk.” Dit is van fundamenteel belang voor het begrijpen van de Soto Zen-school en haar meditatiepraktijken.
En op ieder moment, hoe lang we ook onderweg zijn, vraagt Soto ons dat te doen opnieuw weten en herkennen onze originele zelf. We beoefenen het niet-weten en stellen ons open voor onze huidige ervaring van ons ware zelf: “de beoefening van de beginnersgeest is zelf de gehele oorspronkelijke realisatie.”
De vader van Soto Zen
Als je Soto Zen tot in detail bestudeert, kom je ongetwijfeld Eihei Dogen tegen, die wordt beschouwd als de grondlegger van de Soto-school. Zijn geavanceerde ervaring met Zazen (zitmeditatie) inspireerde veel van zijn geschreven werk.
Dogen leefde in het 13e-eeuwse Japan en was een vrij traditioneel figuur. Hoewel sommige van zijn geschriften ouderwets en moreel twijfelachtig zijn en verankerd zijn in de cultuur van die tijd, zijn sommige ervan opmerkelijk diepzinnig en tijdloos. Zijn werk heeft de afgelopen honderd jaar zelfs belangstelling gevonden onder postmodernisten.
Dogens geschriften zijn vaak ondoorzichtig, tot op het punt van onbegrijpelijk toe, alsof ze eerder zijn geschreven om verwarring te zaaien dan om te informeren. Voor hem betekent onze toestand als eindige wezens met een eeuwige natuur dat we onvermijdelijk verstrikt raken in paradoxen en tegenstrijdigheden wanneer we deze onderwerpen bespreken. Er is eenvoudigweg geen manier om het diepste adequaat te beschrijven spirituele waarheden.
Wat is Zazen in Soto?
Zazen betekent zitmeditatie. In Soto Zen is Zazen niet zoals gewone meditatietechnieken die dienen om de geest tot rust te brengen en religieus inzicht te produceren. Het is veel eenvoudiger en diepgaander. Hoewel het aan de ene kant erg verheven en uitdagend is, is het aan de andere kant waanzinnig eenvoudig.
Het is simpelweg de gewoonte om te zijn wat we zijn, om toe te staan, toe te staan en onszelf voor onszelf open te stellen.
Norman Fischer
Het is noch devotioneel noch ervaringsgericht, noch ontspanning noch concentratie, maar kan al deze dingen omvatten. Zazen wordt doorgaans gepresenteerd in paradoxale taal. Dit wordt niet gedaan om de leerling te verbijsteren; volgens Soto Zen-leraren is er eenvoudigweg geen andere manier om het te benaderen.
Zazen-beoefening is niet moeilijk. Iedereen kan het, en de instructie duurt slechts enkele ogenblikken. Toch zijn vele levens niet lang genoeg om te rijpen.
Norman Fischer
Demystificerende Soto Zazen-meditatie
Hoewel velen Soto-meditatie als onbeschrijfelijk beschouwen, ben ik het daar niet mee eens. Zazen is er één in de lange rij van meditatiescholen die zich schuldig maken aan obscure taal. En hoewel het een unieke essentie heeft, deelt het ook veel met tientallen andere meditatiescholen.
Begrijp me niet verkeerd: de paradoxale, ondoorzichtige beschrijvingen hebben hun plaats, maar ik denk dat we de basisinstructies veel duidelijker moeten maken, vooral voor beginnende studenten.
Laat me een beschrijving van Soto Zazen geven, gebaseerd op mijn favoriete meditatieschool, de Unified Mindfulness systeem:
- Opmerking See In, See Out, Hear In, Hear Out, Feel In, Feel Out of een combinatie daarvan;
- Passieve houding, dwz we laten zintuiglijke ervaringen naar ons toe komen, in plaats van ernaar te zoeken (zijn wat we zijn);
- Hoge gelijkmoedigheid (toestaan, toestaan, onszelf openstellen voor onszelf);
- Ontdek smaken van rust, gevoel en ruimte.
Het is wat we zouden kunnen noemen Open bewustzijn of open monitoring. Elders in de teksten wordt meditatie beschreven als het laten vallen van lichaam en geest. Dit valt onder de Unified Mindfulness kader als Rust, Flow en Ruimte.
Zodra we het goed gedefinieerde raamwerk van gebruiken Unified Mindfulness Om aan de slag te gaan met de beoefening van Soto Zen moeten we overgaan tot de meer geavanceerde, etherische, poëtische beschrijvingen, die in staat zijn onze illusies te vernietigen.
Het is simpelweg zitten in het midden van wat volkomen is, met volledige deelname.
Norman Fischer
Al verlicht: het Soto-motto
Zoals gezegd verschillen de Rinzai- en Soto Zen-scholen in hun opvattingen over verlichting. In Soto gaan meesters ervan uit dat de verlichting al 100% in ons zit. Ten eerste haalt Dogen de verlichting van zijn voetstuk. Het is gewoon. Zijn mening is dat onze geest en ons bewustzijn al volledig verlicht zijn, dus er valt niets te bereiken!
Als zodanig is Zazen-meditatie een uitdrukking van onze reeds bestaande, inherente verlichting. Wij zijn het al; tijdens meditatie onthouden we het eenvoudigweg. We beoefenen Zazen niet om later verlicht te worden. Maar paradoxaal genoeg moeten we oefenen, omdat we al verlicht zijn, en onze beoefening is een uitdrukking van dit feit. Er bestaat inderdaad een term voor: praktijkrealisatie of praktijkverlichting.
Dit is een prachtige lering, vooral voor moderne beoefenaars, waaronder ikzelf, die de neiging hebben verlichting te zien als een langeafstandstraject naar spiritueel sterrendom. Het duwt ons uit het streven en in de moment-tot-moment realiteit van onze eigen reeds verlichte natuur.
Het essentiële onderwijs is volledig beschikbaar; Hoe kan inspanning nodig zijn? Verder is de gehele spiegel stofvrij; waarom stappen ondernemen om het te polijsten? Niets is gescheiden van deze plek; waarom wegreizen?
Eihei Dogen
Zazen beoefenen
Nu we enkele principes achter Soto Zen hebben besproken, gaan we kijken hoe we Zazen kunnen beoefenen, te beginnen met onze opstelling. Dogen adviseert ons deze richtlijnen te volgen:
- Gebruik een rustige kamer
- Drink en eet met mate
- Laat alle betrokkenheid los
- Denk niet goed of slecht
- Oordeel niet over goed of fout
- Probeer geen Boeddha te worden
- Onthoud dat dit geen bewuste onderneming of een vorm van introspectie is.
Wat de houding betreft, raadt hij aan om in volle lotus of halve lotus op een dikke mat met een rond kussen te zitten. De rechterhand gaat op de linkervoet en de linkerhand rust op de rechterhand, waarbij de duimen elkaar lichtjes raken. Ga rechtop zitten, laat uw tong tegen de wortel van uw mond rusten en houd uw lippen en tanden gesloten. Houd de ogen open en adem zachtjes door de neus. Haal diep adem en adem volledig uit, en zwaai dan je lichaam naar links en rechts.
Op dit punt adviseert Dogen ons: “Ga nu standvastig zitten en denk, niet nadenkend. Hoe denk je dat je niet denkt? Voorbij het denken. Dit is de essentiële kunst van zazen.” Denk niet na klinkt paradoxaal en abstract, dus we zullen zo meteen op deze instructie terugkomen.
Hoewel hij volhoudt dat verlichting al onze natuurlijke staat is, moedigt Dogen ons aan om Zazen altijd te beoefenen, vanaf de eerste dag van het pad, en ons niet over te geven aan het leven en de vergankelijke aard ervan. We zoeken niet naar verlichting; we vervallen eenvoudig en moeiteloos in samadhi en verlicht bewustzijn.
Stop met zoeken naar zinsdelen en het najagen van woorden. Doe een stap achteruit en draai het licht naar binnen. Je lichaam-geest vanzelf zal wegvallen en je oorspronkelijke gezicht zal verschijnen.
Eihei Dogen
Denk niet na in Zazen-meditatie
De belangrijkste instructie in Dogen's meditatiebegeleiding is 'denk niet na'. Wat betekent dat in vredesnaam? Laten we het verduidelijken.
“Denk niet na. Hoe denk je dat je niet denkt? Niet-denkend. Dit is de kunst van zazen.”
Denk niet te denken sluit de aanwezigheid van gedachten niet uit, en het betekent ook niet dat we ze onderdrukken. Het betekent denken op een manier die vloeiend en vrij is, niet verstrikt in verlangen en verwarring. Gedachten komen en gaan, maar we worden er niet door geduwd en getrokken.
Leraren van moderne mindfulness meditatie beschrijven gedachten vaak als wolken die door de lucht bewegen. Het is onze taak om ze vrijelijk te zien opkomen en passeren. Dit is denken, niet denken.
We moeten duidelijk zijn dat we in Zazen niet proberen te kalmeren of te verbeteren – we geven onszelf over aan de heelheid van onszelf en onze zintuiglijke ervaring. We laten alle gedachten opkomen en besteden er evenveel aandacht aan, ongeacht hun inhoud. Dit geldt eveneens voor gemoedstoestand.
Een Zen-wijzer naar het verlichte zelf
Als verwijzing naar de staat van het huidige bewustzijn zegt Dogen: “Verleden en toekomstige momenten ontstaan niet opeenvolgend. Elementen uit het verleden zijn niet op één lijn. Dit is de betekenis van oceaanmudra samadhi.”
Zonder de boodschap te willen verwateren, is mijn interpretatie van deze lering dat verleden en toekomst alleen in de geest bestaan. En hoewel we mentaal het verleden kunnen construeren, meerdere verledens, ontstaan ze allemaal in het heden, ongeacht de tijd die is verstreken sinds ze zich hebben voorgedaan.
Je kunt meerdere punten uit je verleden onthouden. Als je ze nu in je bewustzijn roept, zal het lijken alsof ze deel uitmaken van een tijdcontinuüm. En terwijl we onze dag doorbrengen, dragen we onze plannen met ons mee en regelen ze op tijd. Dit gevoel van orde is nuttig, maar deze gebeurtenissen zelf maken eenvoudigweg deel uit van je huidige gedachtestroom, die voortdurend verschijnt en verdwijnt uit het Nu.
Met deze kennis rusten we in de praktijkrealisatie van volledige verlichting. “Realiseer het fundamentele punt zonder het binden van netten en manden.” Deze geestverruimende uitspraak betekent dat je al volledig JIJ bent als zelf, de leegte, God en al je ervaringen in één dans, één klappende hand. De netten en manden zijn de samentrekking van het zelf.
Focus op de praktijk
Soto benadrukt ook dat het zenpad niet gaat over het lezen van geschriften, het reciteren van verzen en het buigen voor meesters – het gaat over meditatiebeoefening. We lezen soetra's niet om het intellect te stimuleren of om meningen te vormen, maar om kennis te verwerven over hoe te praktiseren.
De sleutel is om vrij te zijn van het idee van het zelf, om niet gehecht te zijn. Deze vrijheid stelt ons in staat het pad van beoefening van verlichting te volgen: onze meditatie als uitdrukking van onze reeds bestaande verlichting.
Het beheersen van de geschikte en volledige leringen of exoterische en esoterische leringen zonder vrij te zijn van gehechtheid aan het zelf zou hetzelfde zijn als het tellen van de rijkdom van iemand anders zonder een halve cent voor zichzelf te bezitten.
Eihei Dogen
Dogen spoort ons aan om tijdens de meditatie onpartijdig naar het lichaam te kijken. Door dit te doen, ontdekken we dat het kortstondig, tijdelijk en onpersoonlijk is. Onze gehechtheid leidt tot de scheve versie dat we het lichaam zijn, maar als we het onderzoeken, zullen we ontdekken dat daar geen zelf is.
Verlichting en Zazen
Nu komen we bij een andere schijnbare paradox in Zazen: hoewel de dharma al in ons allemaal aanwezig is, kunnen we deze niet realiseren zonder oefening. Zoals Dogen beweert: ‘Alle voorouders en alle boeddha’s die boeddha-dharma hooghouden, hebben het tot het ware pad van het ontvouwen van verlichting gemaakt om rechtop te zitten en te midden van ontvankelijke samadhi te beoefenen.’
Je vraagt je misschien af wat receptieve samadhi is. Dit is het samensmelten van subject en object, contemplator en contemplatie, waarnemer en waargenomen. Het is het verlaten van het zelf en de ander.
Rinzai Zen-meditatie
Introductie tot Rinzai Zen
Rinzai Zen heeft een evenwichtiger kijk op verlichting. Aan de ene kant zegt deze school dat ons ware zelf al verlicht is en geen verbetering behoeft. Aan de andere kant moeten Rinzai-monniken vijftig koans passeren om meesters te worden, en in de geschriften wordt een duidelijk onderscheid gemaakt tussen zelfidentificatie, niet-zelf en non-dualiteit.
Laten we beginnen met Rinzai's kijk op het zelf, en ik bedank Alan Watts voor zijn inzichten.
Rinzai Inzicht in het zelf
Rinzai Zen is daar stellig van overtuigd onze zelfidentiteit is een illusie. Het idee van een constant zelf dat door de tijd beweegt en ouder wordt, is een valse identiteit gebaseerd op herinneringen, abstracte rollen en stereotypen. Dit is het symbolische zelf, een bundel concepten die ons een precair gevoel van duurzaamheid geeft en die geen enkele naar ons echte zelf verwijzen.
Om deze reden is Zen geen systeem van zelfverbetering. Ideeën over worden en krijgen hebben alleen betrekking op het abstracte beeld van onszelf, en door ze na te streven bevorderen we de illusie alleen maar en slagen er niet in erin door te dringen.
Verbonden... met het nastreven van het goede is het nastreven van de toekomst, de illusie waardoor we niet gelukkig kunnen zijn zonder een ‘veelbelovende toekomst’ voor het symbolische zelf.
Alan Watts
Als liefhebber van zelfverbetering zou ik zeggen dat dit geenszins de behoefte aan identiteitsgerichte zelfhulp tenietdoet. Verlicht of niet, we willen een vervullend leven leiden, en dergelijk werk stelt ons in staat onszelf dieper te begrijpen en vaardiger te worden. Sterker nog, ik geloof dat zelftranscendentie een katalysator is voor zelfverbetering, als het op de juiste manier wordt gedaan.
De oorsprong van het zelf
Maar hoe komt dit gevoel van afgescheidenheid tot stand? Zie je, naarmate we ouder worden, ontkoppelen we ons zelfgevoel van de geest. En na verloop van tijd trekken we lijnen tussen ‘ons’ en onze omgeving. In plaats van het zelf, het lichaam en de omgeving als geheel te ervaren, lijkt het erop dat de lichaam-geest ons aanspreekt. Zodra dit proces voltooid is, is het zelf klein en beperkt geworden.
Ook het denken speelt een rol. Het stelt ons in staat symbolen te creëren, die per definitie los staan van wat ze symboliseren. We kunnen zelfs een symbool van onszelf maken, het zelfsymbool, dat per definitie losstaat van wie we werkelijk zijn. We dragen mentale beelden en verhalen over onszelf met ons mee, afgestemd op elkaar en gekoppeld aan emoties, zodat we leven in de overtuiging dat we het zelfsymbool zijn. Als we rondlopen en met anderen omgaan, doen we dat als het zelfsymbool, niet als het Zelf.
Het zelfsymbool is stabieler en begrijpelijker dan ons echte zelf, dus we leren ons ermee te identificeren. Rinzai wijst erop dat dit zelf nuttig en legitiem is als het correct wordt gebruikt, maar rampzalig als het wordt verward met onze ware aard.
De moeilijkheid van Rinzai Zen ligt in het richten van onze aandacht van het symbolische zelf naar onze ware aard. Bij dit streven kunnen we niet verstrikt raken in ideeën en woorden, want die versterken alleen maar onze valse identiteit. We moeten rechtstreeks naar het ware zelf gaan.
Hoe pakt Rinzai deze taak aan? Door middel van koans vraagt het ons af wie deze geest heeft, wie we waren vóór de conceptie. En bij zitmeditatie doen we oefeningen die de ontwikkeling van een verlicht bewustzijn aanmoedigen. Uiteindelijk wordt het duidelijk dat ons gevoel van isolatie, van een mentaal zelf zijn en een subject zijn dat het leven ervaart, een illusie is.
Rinzai Zazen-meditatie: rustig zitten, niets doen
Alle Rinzai-meesters praten zo min mogelijk over zen en laten ons in de concrete realiteit ervan duiken. Net als in Soto ligt er in Rinzai een grote nadruk op zitoefeningen.
Dat gezegd hebbende, is Rinzai duidelijk een non-duale praktijk. Zazen is niet met een lege geest zitten, waardoor de innerlijke en uiterlijke zintuigen worden weggedrukt. Het is geen concentratie op één enkel punt. In plaats daarvan is het een stil bewustzijn van het hier en nu. Het gaat over het direct zien van de werkelijkheid, in haar zodanigheid. Om het op deze manier te zien, moeten we ernaar kijken zonder mentale constructies. Wanneer we zitten zonder een doel voor ogen, zoals concentratie of een heldere geest, beginnen we het ‘niet-verschil’ tussen onszelf en de wereld waar te nemen.
In Rinzai ligt er een sterke nadruk op spontaniteit, op het vrijelijk laten handelen van lichaam en geest. Als zodanig proberen we bij meditatie geen enkel doel te cultiveren. We moeten erin trappen, dan zullen we kunnen waarnemen dat binnen en buiten met elkaar versmolten zijn.
Hier volgen enkele basisoefeningen:
- Ga op een dik gevoerd kussen zitten met de benen gekruist en de zolen naar boven gericht op de dijen
- Handen op schoot, links over rechts, naar boven gericht met de duimen tegen elkaar
- Lichaam rechtop maar met gemak
- Adem in en uit vanuit de buik.
Als deze houding te moeilijk is, ga dan op een stoel, je bank of een meditatiekruk zitten. Beginners krijgen de opdracht om de ademhalingen te tellen van één tot tien, totdat ze gewend zijn aan de stilte.
We kunnen deze school niet begrijpen zonder naar koans te kijken.
Rinzai Koans
Koans zijn paradoxale of verwarrende uitspraken die verwijzen naar onze ware aard. Ze zijn het geesteskind van Meester Hakuin en bestaan uit zes fasen die Rinzai-studenten dertig jaar nodig hebben om te voltooien.
De eerste koans zijn bedoeld om de leerling van de wijs te brengen. In werkelijkheid kan de leraar de leerling geen verlichting geven, en er valt uiteindelijk niets voor hem te winnen of te realiseren. Dus gooit de meester obstakels in de weg, waardoor ze verstrikt raken in afleiding. Ze krijgen te horen dat ze met volle energie moeten proberen de koan op te lossen, zonder dag en nacht op te geven.
Bij het eerste interview instrueert de roshi de student om hun oorspronkelijke gezicht te vinden vóór hun conceptie. Al snel merkt de student dat de roshi ongeduldig is met woordenrijke of filosofische antwoorden – ze willen ‘hard’ bewijs, dus brengt de student stenen, bladeren, takken, van alles en nog wat mee. Ze realiseren zich niet dat het antwoord al in hen zit.
Een andere eerste koan is de Wu-koan. De roshi vertelt de leerling dat Chao-chou “Wu (niets)” heeft geantwoord op de vraag “heeft een hond een boeddha-natuur?”, waarna de roshi hen vraagt dit niets te vinden.
De student voelt zich volkomen dom en verward. Dagen, weken, zelfs maanden achtervolgen ze hun staart. Maar uiteindelijk stort het ijs in en wordt het probleem ‘transparant absurd’. Ten slotte proeft de student hun lege, originele gezicht.
Er is niemand meer die zichzelf de vraag stelt of antwoord geeft. Maar tegelijkertijd kan deze transparante zinloosheid lachen en praten, eten en drinken, op en neer rennen, naar de aarde en de lucht kijken, en dit alles zonder enig gevoel dat er een probleem is, een soort psychologische knoop, in het midden. ervan.
Alan Watts
De overgebleven koans helpen studenten hun oorspronkelijke ware aard naar steeds diepere niveaus te ontdekken.
Van het symbolische zelf naar het non-dualistische zelf via Rinzai-meditatie
Het uiteindelijke doel van Rinzai is duidelijk: ons spirituele zelf ontdekken.
We kunnen het ‘bereiken’ van het non-dualistische zelf beschouwen als een van de grote mijlpalen in spiritueel ontwaken. Wanneer we aan de reis beginnen, beginnen we waar het grootste deel van de mensheid zich bevindt: identificatie met het symbolische zelf en een totale ontkoppeling van het Oorspronkelijke Gezicht, laat staan non-dualiteit.
Stroomingangsverlichting is de realisatie van het niet-zelf, het Oorspronkelijke Gezicht, de waarnemer van de geest en het lichaam. We maken ons los van het zelfsymbool en realiseren ons dat het een beeld op het filmscherm van het Zelf is.
En met verdere oefening stort het besef van de waarnemer ineen: “Er is geen ‘ikzelf’ los van het geest-lichaam dat structuur geeft aan mijn ervaring.” De relatie tussen subject en object, bekende en bekende transformaties. Het stort in een wederzijdse relatie. Het subject creëert net zo goed object als het object subject creëert.
De kenner voelt zich niet langer onafhankelijk van het bekende; de ervaarder heeft niet langer het gevoel dat hij losstaat van de ervaring.
Alan Watts
Het Rinzai-pad naar non-dualiteit
Het uiteindelijke doel van het Rinzai Zen-pad is om onszelf te bevrijden van tegenstellingen, zoals goed en slecht, op en neer, links en rechts. We gaan verder dan de dualiteit, een concept dat in onze geest en ons lichaam is gebrand. In werkelijkheid zijn subject en object non-duaal, net als de kenner en het bekende.
Volgens Rinzai gaat het er niet om deel te nemen aan het spel van het leven, dat een spel van tegenstellingen is, maar om het spel te zien voor wat het is. Het gaat ook niet om onderwerping aan het lot.
Door het onderscheid tussen het zelf en de ervaring weg te werken, ontdekt u de relatie tussen het zelf en de buitenwereld. Ze zijn niets anders dan de grenzen of eindpunten van de realiteit die hen beiden overspoelt.
Watts beschrijft de enorme vrijheid die dit besef met zich meebrengt:
Het wonder kan alleen worden omschreven als het eigenaardige gevoel van vrijheid in actie dat ontstaat wanneer de wereld niet langer wordt gevoeld als een soort obstakel dat ons tegenwerkt... Het is de ontdekking van vrijheid in de meest gewone taken, want wanneer het gevoel van het subjectieve isolement verdwijnt, de wereld wordt niet langer als een hardnekkig object ervaren.
Alan Watts
